RHODANUS

RHODANUS

Gallis, le Rosne accolis vero nascentis fluminis lo Ros, fluv. maximus Europae, post Danubium primo, dein Rhenum; in

Gallia Narbonensi, ex Adula monte e regione Rheni oriens, ac per Sedunos in Occasum fluens, in Lemannum lacum ingrediens, et ad Genevam urbem egrediens, donec ad Lugdunum, Arari acceptô, in Meridiem conversus, Viennam, Valentiam, Avenionem et Arelatum urbes attingit. Hunc M. Varro, teste Agelliô, l. 10. c. 7. tertium Europae fluvium haud Istrô minorem icribit. Ortelius illum non longe a Danubio oriri ait, cum fontes illius a fontibus Danubii supra 120. mill. pass. distent, Graeci pro Eridano, Rhodanum dixêre, imo et antiquioribus Graecis is amnis, qui in Vistulam apud Gedaniam oppid. defluens vulgo dicitur Reddaune vel Reddune; sic dictus est, maxima enim apud illos Rhodani, Eridani et Vistulae confusio, de quo vide Cluver. Germ. Ant. l. 3. c. 34. et 49. Vide et Isidor. Origin. l. 14. c. 6. Ostia eius quod attinet, Diod. Sic. com Timaeo affirmare ausus est Rhodanum esse πεντάςτομον. Α᾿ρτεμίδωρος δὲ τρίςτομον λέγει, teste Strab. l. 4. Etiam Plinius, l. 3. lc. 4. Rhodani 3. ostia ahnoscit. Ptolemaeus cum Polybio, 3. tantum, Livius, l. 21. c. 31. autem scribens Rhodanum pluribus ostiis divisum in mare decurrere, sibi, ne mendacii argui posset, cavit. Scribit de eo Marcellin. l. 15. c. 11. hôc modô: A Poeninis Alpibus effusiore copiâ fontium Rhodanus fluens, et procilivi impetu ad planiora digrediens, propriô agmine ripas occultat, et paludi se ingurgitat nomine Lemanô, eamque intermeans nusquam aquis miscetur externis, sed altrinsecus summitates undae praeterlabens segniores, quaeritans exitus, viam sibi impetu veloci molitur. Unde sine iactura rerum per densa paludium fertur, et Sequanos, longeque progressus Viennensem latere sinistrô perstringit, dextrô Lugdunensem: et emensus spatia fluctuosa, Ararim, quem Sauconam appellant, inter Germaniam primam fluentem, suum in nomen adsciscit, qui locus exordium est Galliarum. Exinde non millenis passibus, sed Leucis itinera metiuntur, ubi auctus Rhodanus aquis advenis locupletior vehit grandissimas naves, ventorum flatu iactari saepius assuetas. finitusque inter valles, quas ei natura praescripsit, spumeus Gallico mari concorporatur per patulum sinum quem vocantAd gradus, ab Arelate octavô-decimô ferme lapide disparatum. Vide infra. Eius meminit Horatius, l. 2. Carm. Od. ult. v. 18. cum ait.

—— — Me peritus

Discet Iber, Rhodanique potor.

I. e. Rhodani accola: ut alibi; l. 4. Carm. Od. ult v. 21.

Non qui profundum Danubium bibunt.

Quô sensu etiam Martialis voce istâc usus est, l. de Spectac. Epigr. 3. v. 5.

Et qui prima bibunt deprensi flumina Nili.

Silius, l. 3. v. 445.

—— —— Tumidique minaces

Accedit Rhodani festinô milite ripas.

Aggeribus caput Alpinis, et rupe nivali

Prosilit in Celtas, ingentemque extrahit amnem

Spumanti Rhodanus proscindens gurgite campos,

Ac propere in pontum lutô ruit incitus alveo.

Vide Arar. Rhodanim, (inquit vir magnus, l. 3. Phableg. c. 6.) sive Rhodanitas, nam id populi nomen est, non in insulam Rhodum, sed in Galliam appulisse putamus, circa ostia Rhodani, quem de suo nomine nuncupaverint. Certe si de voce certetur, Rhodanim ad Rhodani nomen accedit propius quam Rhodi, vel Rhodiorum. Praeterea videtur Rhodus cum vicinis insulis in Elisae sortem cecidisse. sed obiectio in promptu est, Rhodanum non a Rhodanim, sed a Rhodo oppido dici, quod a Rhodiis conditum postea Massiliensium fuit. Ita Plinius, l. 3. c. 4. Agatha quodam Massiliensium, et regio Volcarum Tectosagum, atque ubi Rhoda Rhodiorum fuit, unde dictus multo Galliarum fortissimus amnis Rhodanus. Et Hieronymus, in Ep. ad Galatas, Oppidum Rhoda coloni Rhodiorum locaverunt, unde amnis Rhodanus nomen accepit. Haec illi. At illorum sententiae cur non accedam, has habeo rationes. Primo amnis a Rhodâ, non Rhodanus, vel Rhodius dictus fuerit, cuius nominis fluvium in Troade Homerus et alii recensent. Praeterea Rhodani nomen qui novitatis arguunt, debuerant priscum indicare: Neque enim ante Rhodiorum coloniam eô translatam, sine nomine fuit fluv. ingens, quem inter tres Europae maximos computant Scylax, c. Λίγυες, et Solinus, c. 8. Rhodanum certe constanter vocant hunc fluv. non solum Apollonius, Argonaut. l. 4. apud Strabon. l. 4. timaeus, Polybius, Artemido rus, aliique sine numero, sed et his longe vetustiores Aeschylus et Euripides apud Plinium, l. 37. c. 3. Hoc potissimum, quod, ut a Rhoda nomen fortiretur Rhodanus, debuit esse Rhodae vicinus. At a Rhodano Rhoda distat immensum quan tum; ut quae in Hispania sit, non in Gallia, procul a Rhodani ostiis terrestri itinere mill. pass. fere 150. Strabo, l. 14. ubi de Rhodiis: μέχρι Ι᾿βερίας ἔπλευςαν κακεῖ μὲν τὴν Ρ῾όδον Ῥ῾όδην legit Casaubon) ἔκτιςαν, ἣν ὕςτερον Μαςςαλιῶται κατέχον. Mela, l. 2. cl. 6. Proxima est rupes quae in altum Pyrenaeum extrudit, dein Thicis flumen ad Rhodam. Ptol. in descript. Hispaniae Tarraconens. Ε᾿νδιγετῶν Ρ῾ωδίπολις, vel, ut est in emendatis exemplaribus, Ρ῾ωδὴ πόλις. Stephan. Ρ῾ώδη, πόλις Ι᾿βερίας. Livius, l. 34. c. 8. Inde Rhodam ventum et praesidium Hispanorum, etc. Ex his abunde liquet, illam ipsam Rhodam, quam condidêre Rhodii, et Massilienses tenuerunt, in Hispania fuisse, non in Gallia. iam vero, quis in media Gallia fluv. credat traxisse nomen ab Hispanica urbe trans Pyrenaeos. Sed quid viris magnis imposuerit, puto mihi esse compertum. Ad Rhodanum fuit Rhodanusia Massiliensium urbs, quam acceperunt illi pro Rhoda. Marcianus Heracleota.

Οἱ Μαςςαλίαν κτίςαντες ἔχον Φωκιεῖς

Α᾿γάθην, Ρ῾οδανουςίαν τε Ρ᾿οδανὸς ἥν μέγας

Ποταμὸς παραῤῥεῖ. ——

Steph. Ρ῾οδανούςια, πόλις εν Μαςςαλίᾳ. Huius ita meminit. Sidonius Apollinaris, l. 5. ep. 5. Egresso mihi Rhodanusiae nostrae moenibus: ubi Lugdunum videtur significare. Hinc et ipsa regio Rhodanusia vocatur, et incolae Rhodanenses. Irenaeus Lugdunensis Episcopus, l. 1. c. 9. Δ᾿ν τοῖς καθ᾿ ἡμᾶς κλίμαςι τῆς Ρ῾οδανουςίας πολλὰς ἐξηπατήκαςι γυναῖκας. Vide Epiphan. Haeres. 34. Itaque firmum hoc manet, nihil obstare, quô minus a Rhodanim nomen Rhodani deducatur. Bochart. Nic. Lloyd. etc. Henr. Valesius credit, Massilienses, Graecos ex Asiana Phocaea advenas, qui plerisque orae provinciae Narbonensis loca ac plerasque insulas Graecis appellavêre nominibus, fluvium hunc, quod maxime rapidus esset et torrens, linguâ patriâ Rhodanum seu ῥοδανὸν vocâsse. Sic iidem Libyca appellârunt duo Rhodani ora modica, et tertium idemque amplissimum, Massilioticum, urbis suae nomine; Sie promontor. Citharistam, tres Stoechadas, Proten, Mesen, Hypaeam, nec non Phoenicen, Philam, Leronem et Lerinam insulas Gallicis veteribusque nominibus abolitis, Graecis nominibus nuncupârunt. Non desunt tamen, qui Rhodani nomen Gallicum potius seu Celticum esse putent, cum et alii quidam Galliae fluvii eâdem appellatione censeantur. Certe Fortunatus, ante annos 1070. Mediolanum castellum Nicetii Trevirici Episcopi ad Mosellam et parvi Rhodani confluentes positum in monte fuisse tradit, l. 3. carm. 12. Vulgo die Droan. aut Dron. Imo et alterius fluvii, in pago Parisiaco, nomine Rodoni, mentio sit in literis Odonis Regis ante ann. 790. vulgo Rône aut le Rone. Sunt etiam qui absque aspiratione Rodanum scribant, et hi a rodendo, quod ripas suas rodat, illum sic vocitatum volunt. Baudrando Rhodanus oritur ex duplici fonte in limite Helvetiorum ex Adula monte, Mont S. Gothard. fere 2. milliar. Germanicis a fontibus Rheni fluvii, et dimidiô tantum a fontibus Ticini et Ursae fluviorum, Munsterus, Stumpsius et Vigenereus, illius fontes in monte Furcae collocant. Ioh. Bapt. Plantinus varios eius fontes esse notat, inter quos maxime eonspicui tres in extremis Vallesianorum finibus, in conventu Gomesiano. Vallesiani limpidissimum in Meridionali loco e terra scaturientem fontem, pro vera Rhodani origine, demonstrant. Siml. desc. Valesiae, l. 1. A sua origine procedens, Occidentem versus fertur; deinde per Sedunos seu Vallesiam fluens, Natertium, Sedunum, Agavum, et Octodurum rigat. Hinc in Lemanum lacum ingrediens, Bibiscum ac Noiodunum alluit, et ad Genevam urbem post 18. leucas egrediens, Galliam a Sabaudia separat. 5. leuc. in fra Genevam terrae visceribus se condit, et paulo infra iterum erumpit. vix dimidiâ leucâ ab oppidulo Cast illioneo cognomentô de Michaille, ut ego vidi cum illas partes lustrarem annô proxime elapsô. Hinc per Sabaudiam et Bressiam, seu verius Beugesiam, fluens, iuxta Sesselium et Bellicum, postea Sabaudiam relinquens, Delphinatum a Bressia dirimit; donec ad Lugdunum auctus Arari fluviô, et Lugdunensem provinciam a Delphinatu separans, rigat Viennam, ubi ponte iungitur; Condriacum oppidum vinô suô celebre, Andaiam in Occitania, Fanum S. Valerii, et Turnonium e regione Tini. Hinc auctus Isarâ fluviô, iuxta Valentiam

labitur, uti prope Vivarium seu Albam Helviorum, et ad Pontem S. Spiritus; ubi nobili ponte iungitur. Deinde inter Occitaniam et Provinciam fluens, ad Avenione, ubi etiam ponte iungitur, paulo post ausctus Druentiâ fluviô, intra Belloquadrum in duo brachia scinditur iuxta Arelatem, quorum occidentale iterum in duas partes divisum, duplici etiam ostiô, Gras neuf et Gras d'Orgen dicto, in mare Mediterraneum cadit: Brachium autem orientale paulo infra Arelatem in duo etiam scissum, postea in Mediterraneum mare etiam labitur quinque ostiis, Gras du Midy, Gras de Paulet', Gras d'Enfer, Grand Gras, et Gras de Passon, dictis, et sic ab Occasu in Ortum. Fluvius est autem totius Galliae rapidissimus. Hinc Silius,

—— —— Rhodanumque furentem.

Et, l. 3. v. 446.

—— —— Tumidique minaces

Acceedit Rhodani festino milite ripas.

Fertilissimum quoque Galliae fluviorum ex Plinio Simlerus vocat, descr. Valles. l. 1. Maximae in illo truttae: et mirabile est, quod Lemanô lacu acceptus tenet impetum, seque per medium integer agens, quantus venit egreditur, ut ait Mela, l. 3. c. 5. Duae in ostio fluminis insulae Anguillaria, l'Anguillare, et hâc longe minor Odor, quarum prior forte Metina Plinii est. Vide in primis de celobri hoc fluvine Hadr. Vales. Notit. Gall.